Romaans kapiteel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een romaans kapiteel is de bekroning van een zuil, pilaster of pijler in de romaanse architectuur, daterend uit de 11e en 12e eeuw, vaak voorzien van beeldhouwwerk en dienend als overgang naar de bovenconstructie.
Omschrijving
Kapitelen zijn architectonische elementen die de overgang vormen tussen het dragende element (zuil, pilaster, pijler) en de gedragen constructie erboven (zoals een boog of architraaf). In de romaanse bouwkunst, die bloeide tussen circa 1000 en 1200, kregen kapitelen een belangrijke rol, niet alleen constructief maar ook decoratief en verhalend. De romaanse kapitelen onderscheiden zich van klassieke orden zoals Dorisch, Ionisch en Korinthisch door hun vaak eenvoudigere, meer robuuste vormen, hoewel invloeden van klassieke stijlen, zoals het Korinthische kapiteel, zichtbaar kunnen zijn in gestileerde bladmotieven. In de romaanse periode werden kapitelen veelvuldig versierd met beeldhouwwerk. Deze versieringen konden variëren van geometrische patronen en gestileerd bladwerk tot figuratieve voorstellingen van dieren, mensen of Bijbelse en allegorische taferelen. De afbeeldingen op kapitelen dienden in veel gevallen een didactisch doel, omdat veel mensen in de middeleeuwen niet konden lezen. Bekende voorbeelden van romaanse kapitelen in Nederland zijn te vinden in de Abdijkerk Rolduc en de Sint-Servaasbasiliek en Onze-Lieve-Vrouwebasiliek in Maastricht.
Vormen van romaanse kapitelen
Romaanse kapitelen kennen verschillende vormen. Het tektonische kapiteel kenmerkt zich door een eenvoudige geometrische vorm, waarbij het teerlingkapiteel (kubus- of dobbelsteenvormig) het meest voorkomende type is. Andere tektonische vormen zijn onder meer het trapeziumkapiteel en het korfkapiteel. Naast geometrische vormen komen bladwerkkapitelen veel voor, met gestileerde bladeren zoals bij het knopkapiteel. Iconische kapitelen beelden dieren, mensen of verhalende scènes uit.
Vergelijkbare termen
Kapiteel
Gebruikte bronnen: